Tú Lệ

Tú Lệ là một xã thuộc huyện Văn Chấn (tỉnh Yên Bái), đơn vị hành chính nhỏ nhưng có vị thế tuyệt vời. Thung lũng Tú Lệ nằm lọt thỏm giữa ba ngọn núi cao là Khau Phạ, Khau Thán và Khau Song. Dẫn vào thung lũng là một con dốc ba tầng đầy thách thức. Từ phía Bắc xuống, đèo Khau Phạ án ngữ để lữ khách phải di chuyển thật chậm ngắm Tú Lệ từ xa đến gần.

Tú Lệ giữa mùa thu, lúa chín vàng ươm rạt rào như sóng núi. Mùa gặt náo nức rộn ràng, mùi cơm mới theo gió bảng lảng trên chái nhà… Tú Lệ có thể ví như một cô gái miền sơn cước vô cùng xinh đẹp.

Những bậc thang lúa sừng sững dẫn lên trời rồi sẽ vàng óng ả, báo hiệu một mùa bội thu cho người Thái, người Mông và người Dao bản địa. Dừng chân trò chuyện, lữ khách mới biết rằng nơi đây ngày xưa ngập tràn cây thuốc phiện, hoa anh túc nở lung linh như nhuốm đỏ cả thung lũng. Cây thuốc phiện không mang lại ấm no, hạnh phúc của người dân bản địa. Xóa cây thuốc phiện, người dân chuyển sang trồng lúa. Ngày ngày, những cô gái, chàng trai siêng năng lên ruộng cấy mạ, trồng lúa, nhổ cỏ và dẫn nước từ suối về tưới tiêu đồng ruộng. Nhờ đó, những thửa ruộng bậc thang xanh tốt, thu về lại chuyển sang vàng óng màu lúa chín. Gạo nếp Tú Lệ nhờ đó mà dẻo và thơm hơn. Trong số các đặc sản của vùng cao xứ này, nếp Tú Lệ xếp vào loại đặc sản, hiếm đâu bì được. Cuộc sống của người dân khấm khá hơn từ những thửa ruộng đó.

Để chiêm ngưỡng hết vẻ đẹp Tú Lệ, lữ khách phải đứng từ xa, trên dốc Ba Bà Cháu hoặc từ lưng chừng đèo Khau Phạ. Thung lũng như một bức tranh thơ mộng. Những ô ruộng bậc thang chiếm phần lớn bức tranh. Xen lẫn vào đó là những nếp nhà sàn nhấp nhô trong những lùm cây. Ở đây, máy móc nông nghiệp chưa thịnh hành. Con trâu vẫn là “đầu cơ nghiệp”. Mùa này, trâu thảnh thơi vì không phải cày mà nhởn nhơ gặm cỏ. Di chuyển dần dần xuống thấp mới thấy sự bình yên của Tú Lệ. Núi cao bao quanh như một dãy tường thành che chở cho bản làng. Làng bản nhóm ở vị trí thấp nhất, gần như là đồng bằng. Ruộng lúa thì cứ theo địa hình đồi núi mà lên cao dần.

Thung lũng này không quá tráng lệ như Mù Cang Chải bên kia đèo Khau Phạ nhưng đủ sức níu chân lữ khách. Người ta không nỡ rời xa Tú Lệ khi vừa đặt chân tới đây. Có cái gì đó nặng tình, xen lẫn trong thiên nhiên và hơi thở ấm áp của bản làng. Đó là một bức tranh sinh động, tràn đầy sức sống. Lữ khách không thể không dừng chân, bắt chuyện với cô gái Thái xinh tươi trên thửa ruộng bậc thang. Biết là khách miền xuôi, các cô vui vẻ lắm. Có khi chưa kịp chào, các cô đã bắt chuyện bằng câu “anh từ miền xuôi lên xem lúa à?” mềm mượt, nghe rất ngọt ngào!

Theo kinh nghiệm những người đi trước, không dừng chân lại Tú Lệ một đêm là thiếu sót. Ban ngày, lữ khách cùng những cô gái Thái trên đồng ruộng nghe kể chuyện và tìm hiểu về phong tục tập quán của người dân bản địa. Chiều, trước khi về nhà, các cô dừng lại bên bờ suối. Một đoạn suối được chặn dòng, tạo thành một hồ nước. Thiên nhiên hào phóng ban tặng cho Tú Lệ một dòng suối khoáng nóng. Dù đông hay hè, dòng suối ấy vẫn ấm áp, xua tan những mệt nhọc cho người dân sau một ngày làm việc. Sang đông, dòng suối càng trở nên huyễn hoặc. Khói bốc lên như một làn sương mỏng. Con gái, con trai, đàn bà, đàn ông cùng nhau thoải mái ngâm mình trong dòng nước suối ấm áp. Du khách cũng có thể cùng tham gia tắm suối khoáng nóng nhưng đừng vì sự phóng khoáng của người bản địa mà có những cử chỉ, hành động khiếm nhã, để phải chịu sự “phạt vạ” của bản làng.

Vùng đất xinh đẹp Tú Lệ cách Hà Nội chưa tới một ngày đường xe máy. Từ Cần Thơ, khách có thể đáp chuyến bay sớm nhất đến Hà Nội để có mặt ở Tú Lệ ngay trong ngày. Từ đó, khám phá thung lũng của những người Thái trước khi lên đèo Khau Phạ sang Mù Cang Chải rồi vượt Ô Quy Hồ đến với Sa Pa. Hành trình này kéo dài 4- 5 ngày là hợp lý. Nếu chỉ riêng Tú Lệ, du khách từ Cần Thơ có thể đi và về trong 3 ngày.