Làng gốm sứ Xuân Quan

Làng nghề sản xuất gốm sứ Xuân Quan (xã Xuân Quan- Văn Giang) là một trong những làng nghề trẻ của Hưng Yên vốn tự hào với các sản phẩm gốm sứ có thể sánh ngang với gốm Bát Tràng Hà Nội.  

Cách thủ đô Hà Nội không xa, giữa bao sự tấp nập, bộn bề của cuộc sống, làng gốm Xuân Quan, Văn Giang tồn tại một cách tự nhiên và bình dị như chính những sản phẩm mà họ đang tạo ra. Nơi đây không ồn ào, chẳng nhộn nhịp như trung tâm phố thị mà khoác lên mình chiếc áo của một không gian thanh bình, tự tại. Đằng sau sự yên bình ấy là những ngọn lửa vẫn bập bùng cháy, là những tấm lòng giàu nhiệt huyết với làng nghề quê hương.
Nếu như người Hà Nội tự hào với Bát Tràng là một trong những làng gốm cổ xưa và lâu đời của Việt Nam thì với người dân Hưng Yên cũng tự hào với sản phẩm làng nghề của họ. Tuy nhiên, quy mô sản xuất của các nhà lò ở Xuân Quan chỉ ở mức trung bình và đa số là nhỏ, được phát triển theo từng hộ gia đình, cha truyền con nối. Cũng từ cái nghề đã kế thửa và phát triển, các nhà lò tập trung sản xuất một số dòng hàng nhất định, phát triển theo các dòng men khác nhau, góp phần vào sự đa dạng muôn hoa muôn sắc của gốm Xuân Quan. 

Quy trình sản xuất vẫn còn nhiều công đoạn thủ công, do vậy gốm Xuân Quan có sự khác biệt so với các loại gốm được sản xuất trong nhà xưởng lớn, đầu tư nhiều máy móc hiện đại. Sự khác biệt này có những hạn chế nhưng cũng có nhiều ưu điểm mà gốm công nghiệp sẽ không thể hiện được, đó là cái hồn trong từng sản phẩm được các nghệ nhân chau chuốt tỉ mỉ. Từ nguyên liệu thô, người thợ Xuân Quan phải trải qua nhiều công đoạn sàng lọc, loại bỏ tạp chất để thu về một loại đất mềm, mịn, dẻo. Nếu đất sét còn lẫn tạp chất hay chưa được lọc kĩ thì sản phẩm ra đời sẽ không đạt được kết cấu đúng chuẩn. Sau khi chuẩn bị nguyên liệu, người thợ bắt đầu việc tạo hình cho gốm. Chiếc bàn xoay liên tục được xoay tròn để người thợ có thể tạo hình và chuốt gốm.

Để quá trình không bị ngắt quãng, người thợ dùng bàn tay khéo léo, điêu luyện của mình để tạo nên những đường cong mềm mại cho những sản phẩm gốm. Những chỗ chuốt chưa được đẹp thì tùy trường hợp mà người thợ cho thêm đất sét và nước để tạo hình một cách chuẩn xác. Vì làm bằng tay và không có sự tham gia của máy móc nên để chuốt hoàn chỉnh một sản phẩm gốm tốn khá nhiều thời gian, tùy vào hình dáng và kích thước. Nhanh thì vài tiếng đồng hồ, lâu thì cả ngày hoặc kéo dài vài ngày. Đối với những thợ có nhiều năm kinh nghiệm với “hòn đất” thì thời gian có thể được rút ngắn, sau đó sản phẩm được đưa vào lò, nung sơ ở khoảng 800 độ rồi tiếp tục được phủ men và vẽ. Công đoạn gần cuối là nung sản phầm ở 1200 độ C từ 12 tiếng đến 1 ngày tùy theo sản phẩm. Khi nung để nguội tự nhiên, đợi khi nguội sản phẩm rồi đưa ra khỏi lò. Đây là công đoạn rất quan trọng quyết định chất lượng sản phẩm, đặc biệt là các sản phẩm gốm phủ men. Bước cuối cùng là nghiệm thu, sản phẩm được đưa ra khỏi lò, kiểm tra chất lượng và phân loại.

Nghệ nhân làm gốm không chỉ nặn đất, chuốt gốm mà còn gửi trọn tình yêu nghề và cả tâm hồn của mình vào tác phẩm. Đến thăm làng gốm Xuân Quan, du khách sẽ cảm nhận được sự nồng hậu của người dân Hưng Yên. Thêm vào đó, khách trong và ngoài nước còn có cơ hội được tận tay chuốt gốm hay nặn những sản phẩm cho riêng mình dưới sự hướng dẫn của người dân nơi đây. Đó là một trong những động lực và hy vọng để duy trì làng gốm, trong tương lai gần Xuân Quan sẽ là địa chỉ quen thuộc giúp cho du lịch Hưng Yên thêm phần phát triển.

Đến hôm nay, ở làng gốm xứ Xuân Quan đã khá quy mô. Sản phẩm trước đây chỉ là những vật dụng trong gia đình hay là sứ dùng để phục vụ xây dựng. Nhưng hiện nay, sứ dân dụng được rất nhiều cơ sở sản xuất và nhập từ nhiều nguồn nên sản phẩm của làng tiêu thụ ra bên ngoài giảm đi, thay vào đó thì Xuân Quan sản xuất gốm sứ mỹ nghệ để sản xuất cho tiêu dùng trong nước và xuất khẩu ra nước ngoài. Sản phẩm gốm xứ mỹ nghệ ngày nay đã và đang được khách hàng ưa chuộng rất nhiều.