Lễ xuống đồng

Lễ hội xuống đồng là một lễ hội cổ xưa, diễn ra vào tháng 6 âm lịch hàng năm, tại đình Phong Cốc, xã Phong Cốc, huyện Yên Hưng. Ngày lễ các làng trong xã đều chuẩn bị mâm cỗ là những sản vật của địa phương dâng lên hai vị Thần nông và Thần hoàng, để cảm tạ hai vị thần đã phù hộ cho làng mùa màng thuận lợi, bội thu.

Ngoài nghi lễ cúng Thần Nông và Thần hoàng làng cầu mong phù hộ cho mùa màng tốt tươi, thì nội dung chính của lễ hội còn là cuộc thi cấy “Xứng Đồng” và thi bơi thuyền chải giữa các xóm của làng Cốc xưa, nay là xã Phong Cốc và xã Phong Hải và các xã lân cận trong vùng cùng nhiều hoạt động sôi nổi khác....

Ngày hội Xuống Đồng xưa kia được tổ chức vào đầu tháng sáu âm lịch, thời vụ cấy lúa mùa, ngày xưa vùng Hà Nam chỉ có một vụ mùa chính cấy lúa Tám Đồng, vụ mùa thường bắt đầu từ mồng 2 đến ngày mồng 6 tháng 6 âm lịch trong hai ngày. Hội thi bơi thuyền chải truyền thống thường được tổ chức ba keo bơi.

Ngày nay không còn cấy giống lúa mùa Tám Đồng năng xuất thấp và một vụ mùa như xưa. Thời vụ các giống lúa mới mùa sớm, mùa trung, mùa chính cũng thay đổi theo giống lúa. Do vậy việc phục dựng Lễ Hội Xuống Đồng, vì nhiều lý do nên không tổ chức được vào ngày mồng 6 tháng 6 âm lịch đúng ngày cấy vụ mùa chính, mà tổ chức vào hai ngày mồng 10 và 11 tháng 6 âm lịch kể từ năm 2007.

Ngày mồng 10 diễn ra Lễ cáo Yết Thần Hoàng và Thần Nông ở Đình Cốc vào giờ Mùi (từ 13 đến 15 giờ). Lễ cáo Yết ở trong đình theo nghi lễ truyền thống của địa phương; sau đó diễn ra nghi lễ chạy chèo của các đội chải nam, chạy cờ của các đội chải nữ trong cuộc thi bơi Yết. Các đội chải nam bơi 2 keo (1 keo bằng dầm, 1 keo bằng sào, bơi 2 vòng Sông Cửa Đình; các đội chải nữ, bơi 1 keo bằng sào, 1 vòng Sông Cửa Đình. Buổi tối có hát chèo ở sân Đình Cốc.

Ngày 11, từ 5 giờ sáng (giờ Dần) sẽ diễn ra nghi lễ cấy Xứng Đồng, Ông chủ Tế là người cấy lúa Xứng Đồng; tiếp theo là hội thi cấy giữa các xóm của Làng Phong Cốc xưa.

Tiếp đến là nghi thức chạy chèo và thi bơi thuyền chải các keo bơi Giải Hà và bơi Chung Cuộc của các đội chải nam, chải nữ của làng Phong Cốc xưa. (Từ 7 giờ ngày 11, bơi Giải Hà của 6 đội chải nam diễn ra như bơi Yết: 1 keo bơi dầm, 1 keo bơi sào. Mỗi keo bơi đều có chạy chèo và bơi 2 vòng Sông Cửa Đình. Bơi Giải Hà của 6 đội chải nữ, cũng có chạy cờ, bơi bằng dầm một vòng Sông Cửa Đình. Bơi Giải Hà của đội nữ diễn ra ngay sau keo bơi Giải Hà bằng dầm của các đội nam. Thời gian bơi Chung Cuộc diễn ra ngay sau khi bơi Giải Hà. Các đội chải tiếp tục chạy chèo đối với nam và chạy cờ đối với nữ để vào bơi Chung Cuộc. Sau keo bơi Giải Hà và bơi Chung Cuộc còn gọi là bơi Giã Hội, đến tổng kết giải Bơi, trao thưởng; Tế giã Hội ở Đình Cốc theo nghi lễ truyền thống.